انعکاس مطبوعات استان دریزدفردا "روزنامه خاتم یزد در گزارش شماره 379  خود با عنوان «یزد کلان شهر می شود، قبای جدید کلانشهر بر تن شهرسه هزارساله یزد » به مصوبه دويست و هفتاد و سومين جلسه شوراى شهر يزد در خصوص ادغام دو شهر حمیدیا و شاهدیه با یزد و کلانشهری یزد پرداخته و با واکاوی موضوع آن را مورد تحلیل و ارزیابی قرار داده است که متن کامل آن را باهم مرور می کنیم :

یزد کلان شهر می شود: قبای جدید کلانشهر بر تن شهرسه هزارساله یزد

روزنامه خاتم یزد: گروه گزارش: محمدحسین تقوایی – احمد عزیزی : در هفته گذشته و پس از دويست و هفتاد و سومين جلسه شوراى شهر يزد که با حضور شهردار يزد و شهردار و شورای شهرحميديا برگزار شد، میرحسینی،سخنگوى شوراى شهر يزد خبری را عنوان نمود که در روزهای بعد به عنوان تیتر اول مطبوعات شد، وی خبر داد در صورتى که شرايط تلفيق دو شهر حميديا و شاهديه با يزد فراهم شود، شهر يزد به کلانشهر تبديل مى شود.

یزد کلان شهر می شود!
شاید آنچه به عنوان دغدغه و دلواپسی در بین شهروندان و حتی مقامات محلی ظهور و بروز پیدا می کند این است که اگر شهر یزد در زمره کلانشهرهای ایران قرار گیرد، در مجموع برآیند این تصمیم در نگاه طولانی مدت و حتی در دیدگاه کوتاه مدت به نفع و سود عمومی شهر یزد و شهروندان دارالعباده است.
این نگرانی اجتماعی زمانی شدت می یابد که مشکلاتی نظیر آلودگی هوا، ترافیک سنگین، ضعف در ارایه خدمات شهری؛ ناهنجاریهای اجتماعی و دیگر معضلات شهری، همراه با نام وعنوان کلانشهرها مانند تهران، تبریز و .... به چشم می خورد و مردم هرگز پس زمینه ذهنی خوبی از واژه کلانشهر ندارند.
از سوی دیگر، این سوال مهم پیش می آید که می توان امیدوار بود که تنها با تلفیق دوشهر به شهر یزد و کسب شرایط قانونی و براساس چند ماده و تبصره(احراز سقف جمعیت مصوب)، مشکلات و معضلات شهر یزد مرتفع گردد و یا اینکه مشکلات جدید و غیرقابل حل جدیدی در سطح شهر حادث خواهد شد.

کلان شهر یا متروپولیس
کلانشهر که با عنوان مادرشهر یا متروپولیس هم شناخته می‌شود عنوانی است که در مورد شهرهای بزرگ و پرجمعیت به‌کار می‌رود. یک کلان‌شهر معمولاً از یک شهر مرکزی و تعدادی شهر اقماری تشکیل شده‌است. کلان‌شهرها معمولاً از اهمیت سیاسی، اقتصادی، بازرگانی و فرهنگی زیادی برخوردارند و از مراکز مهم اقتصادی و تجاری هر کشور به‌حساب می‌آیند. همچنین کلان‌شهرها، دارای امکانات ورزشی، فرهنگی، آموزشی و گردشگری زیادی هستند و به‌همین علت، پذیرای مسافران دیگر شهرها و کشورها هستند.

تاریخچه پیدایش کلان شهر
گاتمن سالها پیش اصطلاح «کلان شهر» را برای رجوع به تحولی جدید در شمال شرقی آمریکا بکار می‌برد. او معتقد است که شمال شرق آمریکا شاهد یک توسعه عجیب است؛ مجموعه به هم پیوسته‌ای از «مادر شهرها» حومه‌ها و مناطق وابسته به آنها ، از جنوب نیوهمشایز تا شمال ویرجینیا ، از ساحل اتلانتیک تا کوههای آپالاچی گسترش می‌یابد. این مجموعه متشکل از شهرهای بزرگی مثل بوستن ، نیویورک ، واشنگتن ، فیلادلفیا و بالتیمور می‌شود که از طریق خطوط زمینی ، آبی و هوایی به هم مربوط‌اند. این جدیدترین شکل سکونت شهری است که در قرن بیستم پدید می‌آید و تمایز شهر و روستا از بین می‌رود.

کلانشهرهای ایرانی
براساس آخرین تعریف کلانشهر که توسط وزیر مسکن وقت عنوان شده است، در شوراي عالي مسكن و شهرسازي و معماري ايران ، شهرهای با جمعیت ‪ ۵۰۰‬ هزار نفر کلان شهر محسوب می ‌شوند.
بحث کلانشهر ،پس از احراز شرایط توسط شوراي عالي مسكن و شهرسازي و معماري ايران كه متشكل از وزير مسكن وشهرسازي، وزير كشور، وزير اقتصاد، وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي، وزير نيرو، وزير جهاد كشاورزي، وزير دفاع و همچنين معاون راهبردي و نظارت رئيس جمهور مورد ارزیابی و تحلیل قرار می گیرد.

تعريف بين المللي کلانشهر
براساس يک تعريف بين المللي که توسط سازمان ملل متحد ارائه گرديده واژه کلان شهر يا مادرشهر به شهرهايي اطلاق مي گردد که جمعيتي بالاتر از 8 ميليون نفر داشته باشند. در همين راستا, تهران تنها شهر ایرانی است مي تواند در زمره کلان شهرهاي جهان محسوب گردد.
این نکته را باید مدنظر داشت واژه ها و اصطلاحاتي همچون کلان شهر, ابرشهر, ناحيه مادرشهري و... پديدار گرديدند. درعين حال همانطورکه تعريف مفهوم شهر در کشورهاي مختلف متفاوت مي باشد, تقسيم بندي انواع شهرها نيز برحسب سطح فعاليت ها, ميزان جمعيت پذيري و حيطه نفوذ شهر در کشورهاي گوناگون با يکديگر يکسان نيست. از همين رو, در برخي کشورها مبناي شناخت کلان شهرها از شهرهاي معمولي فقط ميزان جمعيت آنها تعيين گرديده حال آنکه براساس نظر بسياري از محققان در تعريف کلان شهر علاوه بر عامل جمعيت بايد وجود زيرساخت ها, حيطه عملکردي, تنوع فعاليتي و ارتباطات خارجي شهر با نواحي پيراموني را نيز مد نظر قرار داد.

هشت قلوی ناهمگون به نام کلانشهر ایرانی
در حال حاضر و براساس تعریف شورای عالی شهرسازی كلانشهرهای ایران شامل تهران، مشهد، اصفهان، شيراز، كرج، قم، اهواز و تبريز می گردد.
در ایران هر شهر بالای 500 هزار جمعیت کلانشهر محسوب می شود بعبارتی جمعیت شاخص شناخت کلانشهر تعریف شده است.
با چنین رویکردی بسیاری از شهرهای کشور به منظور برخورداری از تسهیلات کلانشهرها، سعی در حرکت به سوی کلانشهر شدن دارند که بر اساس برآورد صورت گرفته درشهرهای متخلف بیست وهشت استان ایران بحث کلانشهر شدن مطرح و دنبال می گردد و به عبارتی تنها دو استان شهرهای خود را در کورس کلانشهر شدن قرار نگرفته اند.

چرایی کلانشهر در ایران
داستان تمایل به کلانشهر شدن شهرها در ایران به داستانی قانون تجمیع عوارض بر می گردد. زماني در قانون بودجه سال 1362 وزارت کشور مکلف شد طرح خودکفايي شهرداري ها را ظرف شش ماه تهيه کند، تا به امروز موضوع تامين منابع درآمدي پايدار براي شهرداري ها به بحثي جدي تبديل شده و تلاش هايي از سوي وزارت کشور و نيز شهرداري ها در اين خصوص به عمل آمده است.
هر چند وزارت کشور لايحه خودکفايي شهرداري ها را هيچ وقت تهيه نکرد اما هر ساله در قانون بودجه ساليانه کشور در بند ج تبصره 19 مجلسيان آوردند که توزيع عوايد متمرکز شهرداري ها نزد وزارت کشور بايد منجر به خودکفايي شهرداري ها شود و اين موضوع که تبديل به هدفي آرماني براي شهرداري ها شده بود
هر ساله در دستورالعمل توزيع عوايد متمرکز شهرداري ها موضوع بند ج تبصره 19 قانون بودجه کشور ذکر مي شد تا اينکه قانون موسوم به تجميع عوارض در اواخر سال 1381 در مجلس شوراي اسلامي به تصويب رسيد و کليه منابع عوارض موضوع تبصره مذکور اين بار در قامت قانون تجميع عوارض جمع بندي و عرضه شد و ديگر صحبتي از خودکفايي به ميان نيامد.
بحث خودکفايي شهرداري ها هر چند به طرح و لايحه يي براي قانونمند کردن اين موضوع نينجاميد، بلکه بهانه يي شد که سهم دولت در تامين منابع اعتباري شهرداري ها به تدريج کم و کمتر شود به گونه يي که نسبت کمک هاي دولتي به بودجه شهرداري ها از حدود 55 درصد در سال 1356 به کمتر از 10 درصد در ساليان اخير رسيده است و شهرداري ها به ناچار به سمت منابع درآمدي رفتند که قانوني براي دريافت آن در اختيار نداشتند، فروش تراکم و کاربري خارج از طرح جامع و طرح هاي تفصيلي شهري تبديل به محور اصلي تامين درآمد براي شهرداري ها شد. به گونه يي که در برخي از کلانشهرها 80 درصد درآمد شهرداري از محل عوارض ساختمان ها و اراضي و فروش تراکم و کاربري بوده است.حرکت شهرداري ها به سمت استفاده از درآمد حاصل از فروش تراکم و تکيه بر عوارض ساخت.

یزد کلان شهر می شود
در روزهای گذشته، بحث تبدیل شهر یزد به کلانشهر با ادغام دوشهر حمیدیا و شاهدیه در کشور به عنوان خبرداغ در مورد یزد تبدیل شد.
در یک معادله ساده می توان نتیجه گرفت جمعیت این شهر طبق سرشماری سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران برابر با ۴۲۳٬۰۰۶ نفر بوده‌است با افزودن جمعیت شهر حمیدیا و شاهدیه این عدد به بالای پانصد هزار خواهد رسیدو یزد مطابق با مقررات کشوری حائز کسب کلانشهری می گردد.

آغاز بر کلانشهری یزد
سخنگوی شورای اسلامی شهر یزد خصوص کلانشهر شدن یزد می گوید در دويست و هفتاد و سومين جلسه شوراى شهر يزد که با حضور شهردار يزد و شهردار حميديا برگزار شد در این جلسه بررسى ادغام شهرهاى حميديا و يزد مهمترين موضوع اين جلسه بود.
ميرحسينى خاطرنشان می کند: اعضاى شوراى شهر و شهرداران يزد و حميديا در اين جلسه با بررسى محاسن و معايب و نقاط قوت و ضعف اين طرح، ادغام اين دو شهر را با اصول کارشناسى قياس و در اين زمينه تصميم ‌گيرى کردند.
وى بيان داشت: شهردار يزد و شهردار حميديا موافقت خود را با اين ادغام در جلسه علنى شورا اعلام کردند و قرار شد تا اعضاى شوراى شهر حميديا نيز در نشستهاى مختلف، نقطه نظرات مردم را جويا شده و سپس نظر نهايى خود را اعلام دارند.

مزیتهای کلانشهری یزد
عضو شورای شهر می گوید: در صورتى ‌که شهرهاى حميديا، شاهديه و يزد در يکديگر ادغام شوند، شهر يزد در زمره کلانشهرهاى کشور قرار مى‌ گيرد و در زمينه ‌هاى مختلف به ويژه استفاده از تبصره 13، حمل و نقل ريلى و مزاياى بى ‌شمار ديگر برخوردار مى ‌شود.

تحقیقات و مطالعات کلانشهری یزد
میرحسینی در گفتگو با خبرنگار خاتم یزد خاطرنشان می کند در تغییر شهر یزد به کلانشهر، مطالعات و ارزیابی خاصی صورت نگرفته است.
سخنگوی شورای اسلامی شهر یزد معتقد است : که جداسازی شهرحمیدیا از یزد می بایست به صورت کارشناسی صورت می گرفت و در حال حاضر اعضای شورای اسلامی شهرهای مذکور تمایل صددر صد به الحاق دوباره منطقه حمیدیا به شهر یزد را دارند.

حمیدیا شهر جداشده از شهر یزد
شهر حمیدیا در زمانهای نه چندان دور جز شهریزد محسوب میشده به گونه ای که نمی توان مرز و محدوده قابل تعریفی بین حمیدیا و یزد گذاشت.
گفته می شود که شهر حمیدیا در زمان استانداری مهندس سفید در پی گسترش و ایجاد شهرهای جدید از یزد جدا شده است که این جداسازی و ایجاد شهر جدید، بعدها همراه با مشکلاتی بوده است.

شهر حمیدیا فرزند دور مانده از اصل
یکی از بدیهی ترین مشکلات اخیر محاصره شهر حمیدیا توسط محدوده شهر یزد است، اگر به نقشه تقسیمات سیاسی شهر حمیدیا نگاه کنیم حمیدیا در گوشه شهر یزد در داخل شهر یزد تعریف شده است به گونه ای که به جز یزد مرز مشترکی با شهر یا روستا دیگر ندارد.
به عبارتی دیگر اگر از سمت میدان ابوذر به سمت مهریز حرکت کنیم در ابتدا بلوار شهید دشتی وارد محدوده شهر حمیدیا می شویم اما در ادامه مسیر و نزدیکی مرکز صدا و سیما یزد، بازهم از شهر حمدیا جداشده و وارد محدوده شهر یزد می شویم.
تلفیق نزدیک این دوشهر هم معضل دیگری است که باعث سردرگمی شهروندان و اهالی شهر حمیدیا و محدود اطراف آن شود.
شاید جالب باشد یک سوی بلوار متعلق به شهر حمیدیا و سوی دیگر بلوار متعلق به شهر یزد است و حتی چنان این نزدیکی محسوس است که در یک خیابان دو مغازه همجوار و دیوار به دیوار متعلق به یک مالک است اما یک مغازه در شهر یزد و دیگری شهر حمیدیا است به طوری که مالک مجبور است به منظور انجام امور اداری و شهرداری به نهادها و ارگانهای دو شهر مختلف مراجعه کند.

الزام و اجبار در ترکیب حمیدیا در یزد
شهر حمیدیا چنان با یزد تلفیق شده است که نمی توان به سادگی بین این دوشهر تفکیک قایل شد به گونه که با ورود هر تازه وارد به شهر، هرگز نمی تواند تشخیص دهد که در شهر حمیدیا و شهری خارج از یزد حضور دارد.
میرحسینی می گوید: دربسیاری از حوزه ها و خدمات شهری نمی توان بین دو شهر حمیدیا و یزد، جدایی قایل شد و وجود حریم در حریم دو شهر این مقوله را پررنگتر می کند
عضو شورای اسلامی شهر یزد می گوید: بسیاری از خدمات شهری مانند دفع زباله شهری، کمپوست، حمل و نقل شهری و .... در حال حاضر شهر یزد و حمیدیا تفکیک ناپذیر است و در بسیاری از موارد هزینه های دوباره بر شهرداریها تحمیل می شود.
وی با اشاره به خدمات اتوبوس شهری و تاکسیرانی می افزاید: به طور مثال اگر بخواهیم از میدان ابوذر تا صداو سیما را با خطوط اتوبوس شهری پوشش دهیم در محدوده بلوار دشتی وارد شهر حمیدیا می شده و نمی توانیم چنین خدمتی ارایه داد که البته در حال حاضر این خدمات انجام می شود
میرحسینی می افزاید:در حال حاضر نيز پروژه‌ هاى مشترک بين شهردارى يزد و حميديا در بلوارهاى پاسداران، جهاد و شهيد سرگرد صامعى در حال اجرا است.

از ادغام شهر حمیدیا تا کلانشهری یزد
سخنگوی شورای شهر می گوید: نظر شورای شهر یزد در ادغام حمیدیا مساعد است و منتظر جلب نظر اعضای شورای شهر حمیدیا پس از نظرسنجی مردمی هستیم که تصور میشود مردم و مسوولین دو شهر از این طرح استقبال کنند.
وی می افزاید: در صورت تصویب ادغام توسط شورای اسلامی دو شهر، درخواستی از طریق استانداری یزد به وزارت کشور اعلام می گردد و پس از بررسی ها کارشناسی، وزارت کشور نظر نهایی خود برای ادغام دوشهر اعلام می کند.
میرحسینی تاکید می کند:ادغام خواست شهروندان و مقامات محلی است و به طور حتم بسیاری از مشکلات و موانع مرتفع می گردد در همین حال با ادغام، جمعیت شهر یزد بالای 500 هزارنفررسیده و یزد در زمره کلانشهرها قرار می گیرد و مزایای زیادی برخوردارمی گردد.
شاید بتوان گفت که نگاه مقامات محلی و بسیاری از مردم در ادغام شهر حمیدیا با یزد یک امر الزام آور و مهمی است که می بایست مورد توجه قرار گیرد تا بسیاری از مشکلات و معضلات به وجود آمده ناشی از جداسازی حمیدیا از یزد رفع گردد

کلانشهری یزد و یک ابهام
در حال حاضر در ايران شهرهاي با جمعيت پانصدهزار نفر کلان شهر تعريف گرديده اند. اما به نظر مي رسد که اين تقسيم بندي که در چند سال اخير و براساس قانون تجميع عوارض انجام پذيرفته تنها درجهت رفع نيازهاي مقطعي قانونگذاران و به منظور تفکيک بودجه شهرداريهاي شهرهاي بزرگ از ديگر شهرها و نه بر پايه يک کار تحقيقي مدون صورت گرفته و فاقد جنبه هاي علمي لازم در اين زمينه مي باشد.
شاید و البته برای حرکت شهر یزد به سمت کلانشهر می بایست کارشناسان و متخصصین امور عمرانی و شهرسازی نقدها و نظریه هایی انجام دهند، به طور حتم می بایست در جلسات و نشستهای تخصصی ارزیابی گردیده و با انجام مطالعات جامع و کامل این امر دنبال شود.
بدون شک حرکت به سوی ادغام شهر حمیدیا به عنوان منطقه جداشده از یزد یک رویکرد و نگاه است اما درخواست تبدیل شهر به کلانشهر نیز عنوان دیگری است که می بایست مورد تحلیل قرار گیرد. امید میرود مبجث کلانشهری با نگاهی کارشناسی مورد نقد وتحلیل قرارگیرد تا در چنین تصمیم حیاتی، زوایای پیدا و پنهان موضوع مورد نظر قرار گیرد.

یزدفردا

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا